A finalidade é recoller esas fermosas verbas, tantas veces usadas, e agora case que esquecidas. O que se pretende é ser un dicionario, quizais imperfecto en algunhas palabras ou significados, pero leal ao escoitado as nosas xentes de Labrada.
Dedas: Cada unha das extremidades e articulacións dos pés.
Dedos: Cada unha das extremidades e articulacións das mans.
Degresa: Ferida na pel, xeralmente producida polo frío, que se produce en forma de greta.
Deligras: Sensación que se experimenta no corpo ao ser rozadas por algo e que provoca involuntariamente a risa ou, tamén malestar.
Derregar: Establecer os límites das fincas dende dous puntos fixos sinalados con dúas pedras chamadas "marcos"
Desavogosa(o): Persoa que da mala sorte.
Desenguedellar: Peitearse. Poñer unha cousa clara.
Desentretiñar: Quitar a graxa as tripas e limpalas.
Desmerecido: Persoa que se encontra en peor estado que noutra ocasión.
Devecido: Que se encontra ou vive nun estado de estremo desexo.
Discorrer: Dar voltas as cousas para sacar o maior proveito.
Doado: Cousa que se fai ou comprende de xeito sinxelo.
Dobla: Peza curvada feita de bidueira, cocida anteriormente no forno, que une o xugo coa botoalla a través da chavella.
Facha: Presa de palla acendida que serve para alumar. Antropolóxicamente falando, luz escintilante que percorre o ceo, e que se di que é premonición de morte, que cae encima da casa onde sucederá o feito.
Fachal: Buraco aberto nas paredes das casas, principalmente nas cortes, que serve para ventilar ou poñer cousas.
Fachenda: Aprecio esaxerado que alguén ten cara a si mesmo. Arrogante.
Fachineiro: Pequena abertura na parede dunha casa para dar luz ou para ventilar.
Fardelo: Saco pequeno que se usa para transportar grao ou fariña.
Feixe: Conxunto de cousas. Tamén se refire a un montón de herba atado con unha vincalla.
Fogaxe: Calor sufocante con aire quente.
Foleada: Reunión coa finalidade de festexar, aproveitando unha fiada ou outros traballos feitos en común. Acontecía en chozas, cortes ou lugares cubertos. Acompañados por gaiteiro ou acordeonista.
Folga: Cada unha das tres pezas ou repiques das campás que chaman para as celebracións.
Fornela: Lugar da casa onde se deixa a cinza do lume ou cando se coce.
Fouciña: Instrumento de labranza coa folla curva e mango curto, que se utiliza para segar.
Fouciño: Instrumento de labranza de folla grosa e forte, que se utiliza para rozar.
Fuciño: O nariz.
Fulero: Persoa pouco de fiar. Trangalleiro.
Furuncho: Grao grande duro e purulento formado na superficie da pel e no tecido subcutáneo.
Ladrairo: Táboas que se pon en cada un dos lados do carro para que non caia a carga.
Laiar: Expresar o sufrimento mediante choros, xemidos, palabras.
Laido: Persoa cun aspecto desfavorable.
Lamboada: Cousa de comer, de pouca cantidade e de agradable sabor.
Lambón: Persoa que come moitas lamboadas.
Lañado: Persoa astuta, e sagaz.
Larada: En partos múltiples, conxunto de crías recentemente nacidas.
Lareto: 1_Que fala con desvergoña, sen respecto algún.
2_Persoa incapaz de gardar un segredo.
3_Persoa que, no momento de contarlle algo, inmediatamente cóntallo á persoa que atopa.
Larpán: Persoa que ten por costume comer moito.
Leiro: Cacho de terreo.
Ligón: Instrumento de labranza que se usa para cavar, formado por unha pa de ferro de bordos cortantes en forma ovalada.
Lixosa: Cousa que está moi manchada.
Lizo: Afiar de xeito correcto cada un dos dentes dunha serra.
Lombeirada: Polo xeral, forte golpe dado no lombo con unha vara.
Lodo: Mestura natural de auga con terra.
Louza: Conxunto de utensilios que se empregan na cociña e no servizo da mesa.
Lumieira: Pequeno buraco aberto no teito do lousado, para dar claridade.
Lustroso: Algo que goza de moi bo aspecto.
Maino: Cousa suave ou que ocorre de xeito lento.
Manco: Falta dalgunha xunta do corpo.
Maniña: Dise do animal femia, que despois de ser nai algunha vez, non empreña e pasa épocas sen criar.
Maña: Ter o don de facer as cousas con xeito e facilidade.
Marañón: Variante de "garañón". Cabalo do monte que é semental.
Marcos: Pedra cravada no chan que sinala os lindes dunha leira.
Meda: Morea
grande de mollos de cereal colocados ordenadamente que se fai no lugar onde despois se van mallar, polo xeral na eira.
Medeiro: Grupo de mollos de centeo, trigo etc., colocados de pé uns contra os outros, que se fai na leira despois de atar.
Mesto: Refírese a cando unha cousa, principalmente semente, está moi xunta.
Micado(a): 1_Alimento que traen os paxaros os niños para alimentar os seus fillos. 2_Alimento que se meteu na boca e que se volve o prato.
Miñaxoia: Persoa sen malicia, ou que ten pouco valor ou ánimo.
Miocada: Comida que os paxaros levan as crías cando están no niño.
Mol: Algo que esta brando.
Molida: Dise das cousas que están brandos. Prenda branda que se usa para amortecer o peso de algo.
Molime: Vexetais cortados, como toxo, felga ou xestas, que se bota no lugar onde
están os animais para mantelos secos e para que fagan esterco.
Mollo: Brazado de centeo, trigo ou avea despois de atalo.
Morno: Sustancia ou comida que se atopa cunha temperatura ambiente
Mouro: Persoa de cor escuro causado por mor do traballo ou falla de aseo.
Nacente: Refírese ao punto cardinal do leste.
Norear: Dar voltas ou camiñar dun xeito sen definir ou sen un fin concreto.
Noxo: Sensación negativa, por mor do percibido polo cheiro ou vista.
Ora: Exclamación na que se refire que é o momento xusto de parar.
Sazón. Espazo de tempo indicado para sementar ou recoller as colleitas.
Sebe: Nas entradas das fincas, cerrume feita con varas cruzadas, xeralmente de xestas e toxos.
Sieiro: Vento de certa intensidade, de procedencia norte e moi frío; que é en marzo cando máis afecta á nosa comarca.
Soá: Espiñazo do porco.
Solecer: En Labrada enténdese como algo ou alguén que sae dunha situación complicada. Noutras partes da Galiza é sinónimo de (a)bordelar; pode que o nexo entre elas sexa ese.
Soleira: Pedra na entrada da casa, xeralmente o primeiro chanzo do patio da entrada.
Sonso: Persoa emocionalmente apagada ou atontada.
Soro: Líquido característico sacado cando se fai o queixo.
Subarco: Xeito de transportar algo utilizando para elo un ombro ou os dous. (Traer un saco de fariña ó subarco).
Suco: Porción de terra arada que queda entre cal e cal.
Súa: Palabra de varios significados. Neste caso refírese a "debaixo de...".
Talega: Saco pequeno que se colgaba á cintura.
Talloa: Banco pequeno, xeralmente algo máis alto que o tallo, de tres patas.
Tallo: Banco pequeno, de catro patas e sen respaldo que serve para unha soa persoa.
Tangue: Variante de "tanque". Vaso con asa, de cristal, barro ó metal, que sirve para beber.
Tega: Medida de capacidade equivalente a un ferrado.
Tego: Medida de superficie.
Temple: Momento no que o ferro roxo esta na temperatura idónea para poder traballalo.
Tempereiro: 1_Instrumento do tear que tensa a tea e iguala o ancho. 2_Pau que se pon dentro do trobo en forma de cruz. 3_Pau vertical do muíño que sae do ollo ata a engrada.
Testo: Tapa de calquera tipo de pota.
Tira Bargueiro: Tipo de cinto ou faixa, usado en caso de estar herniado e con un nódulo na parte interna de forma ovado, que se pon onde está a pel rota.
Tizón: Pau que se mantén ardendo por un lado, con chama ou sen ela,ou que está xa apagado ou mouro.
Toquear: Caer a cabeza por efecto do sono, cando non está apoiada.
Toqueno: Que ten un dedo ou un membro mutilado.
Tramoio: Personaxe falto de seriedade e mentireiro.
Trampa: Pasadizo para atravesar o río, feito con un carballo suficientemente ancho e con rilleiras para apoiarse.
Treitoira: Cada unha das pezas situadas na parte de baixo do chedeiro e entre as que xira o eixe do carro e que poden servir de freo.
Trinar: Estar inquieto ou con presa.
Trinca: Confrontación, disputa verbal.
Tunda: Refírese a cantidade de golpes dados ou recibidos nunha pelexa.
Ucho: Banco de forma rectangular e cerrado totalmente, sen respaldo, que se usa para gardar tixolas, louza ou compangos. Situado detrás do lume, na lareira.
Ullar: Sitio da cociña en que se pon a leña que se ha de queimar.
Upar: Levantar ou facer forza para situar a alguén nun determinado sitio.
Vaia o: Tamén "vaia home". Interxección que pode expresar amargura, sorpresa, ...
Vargo: Pedra grande de pouco grosor, que se crava na terra para cerrar unha leira.1
Vasallo: Vasoira que se confecciona con xestas ou pólas de loureiro e que se emprega para varrer o forno.
Vencello: Presa de pallas coa que se atan os feixes do centeo e trigo cando os atan na sega.
Vezar: Coller a costume de facer certa cousa, de xeito xeral refírese o gando.
Vianda: Alimento para o gando. Tamén se refire os sacos de grans que se levaban ao muíño.
Viorta: Atadura de palla retorcida, que se emprega para atar os feixes.
Vincalla: Atadura de pólas retorcidas de carballo, bidueiro etc., para atar un montón de herba ou alga similar.
Contos, parábolas e frases esquecidas.
A sociedade ou cultura galega dos nosos antepasados estaba, aínda está, apoiada por un feixe de crenzas que aportaban un sustento de cara os momentos difíciles que tocaba vivir. Ante a carencia de medios para arranxar calquera atranco relacionado coa saúde, ben fose animal ou humana, ou tamén ante a perda ou extravío de calquera animal da casa; as xentes apoiábanse en crenzas que tiñan pouco de humanas e moito de divinas. Crenzas que estaban apoiadas especificamente, dependendo do tipo de dano, en responso ou palabras que se recitaban un número determinado de veces, polo xeral nove.
Había "palabras" para todo. Para curar calquera enfermidade ou para virar o tempo. Por exemplo, para cortar o lume das queimaduras, para as verrugas, para as rosas, etc. Outro tipo eran as chamadas "palabras retorneadas". Eran aquelas que te protexían cando o mal (demo), se aparecía de calquera xeito e momento para poñerte a proba. Eran retorneadas xa que estaban adornadas con moitas figuras vocais, de xeito que si a persoa posta a proba se enganaba mentres se recitaban as palabras, perdían o seu poder e o mal conseguía o seu fin.
Para protexer aos animais o apoio baseábase en responsos dedicados a santos. De aí o grande apego os santos protectores dos animais. San Cosme, San Antoño, San Bartolomeu ...
Do mesmo xeito que pasaba coas "palabras", se mentres se recitaba o responso había un engano, era sinónimo de perda do animal. Tamén o número nove xogaba un factor importante; era o número de veces que había que dicir tamén cada responso.
Palabras de San Juan, retorneadas.
(Trátase dunha conversa entre o demo e unha persoa, o demo vai preguntando e a persoa respondéndolle).
"Sábelas palabras de San Xoan, retorneadas? (demo).
Meu amigo, dime a unha.
Meu amigo, dime as dúas.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As dúas, dúas taboiñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as tres.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As tres, tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moises,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as catro.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As catro, catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as cinco.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As cinco, cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as seis.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As seis, seis cirios,
As cinco chagas,
O catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as sete.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As sete, sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as oito.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As oito, oito portas do Paraíso.
As sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as nove.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As nove, nove croas de Anxos,
As oito portas do Paraíso.
As sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as dez.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As dez, os dez mandamentos,
As nove croas de Anxos,
As oito portas do Paraiso.
As sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as once.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As once, as once mil virxes,
Os dez mandamentos,
As nove croas de Anxos,
As oito portas do Paraíso.
As sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as doce.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As doce, doce apóstolos,
As once mil virxes,
Os dez mandamentos,
As nove croas de Anxos,
As oito portas do Paraíso.
As sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Meu amigo, dime as trece.
Amigo teu, non; servo de Deus, si.
As trece, trece raíñas de sol,
pra que revente o demo maior
E os que andan o redor.
Os doce apóstolos,
As once mil virxes,
Os dez mandamentos,
As nove croas de Anxos,
As oito portas do Paraíso.
As sete lámpadas,
Os seis cirios,
As cinco chagas,
Os catro evanxelistas,
Os tres patriarcas,
As dúas taboíñas de Moisés,
O sol máis claro que a lúa,
Onde Cristo vai e ven
A casa de Xerusalén
Dómine amén.
Para a nebra.
"Levántete nebra
do mundo da terra
que aí ven San Xoán
co seu roán
aí ven San Martiño
co seu cabaliño
dicindo que tan de comer
que tan de matar
que tan de meter de cabeza
no fondo do mar"
Por Esther Cortiñas González
Responso de San Bartolomeu.
"San Bartolomeu se levantou
E seu camiño andou
E seu Santo Rosario rezou
E a noso Señor atopou.
- Pronde colles, ¿ay San Bartolomeu?
- Voy pro ceyo, norabón.
- E ¿qué vas a catar?
- Herbas e maiciñas
Pra curar chagas e fridas
-Vólvete, ay San Bartolomeu,
Que ch hei dar un tendón.
Heiche dar unha tendalla
Que nunca ha decir abasalla,
N-a parte onde ti esteñas
N-haberá meigos nin meigas
Nin apedrerán pan nin cebeiras.
San Felipe e Samurdán
Prende o lobo e ceiv´o can.
Sin pastor nin gardadore,
A garda de Dios e
Do anxel mayore
Eisí seña encadenado
Como rebegón d´os carros
Y-as rellas d´os arados
Nin comido nin adentado
Y-a corte seña volteado
Pol-o poder que Dios ten
Y-a Virxen María. Amén".
Transcrición do artigo publicado no xornal "Vida gallega", número 234, con data 1 de outubro do 1923; escrito por Eduardo Lence-Santar y Guitián. Citar que dito responso díxollo Pepa (Josefa de Carlos), muller do Ricardo do Bataneiro, a Eduardo nunha das súas visitas acompañando os cazadores nas monterías.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De seguido publicamos unha recompilación de ditos dos que a miúdo se escoitan entre as conversas das nosas xentes, coa boa costume de escoitar, este traballo de recompilación fixérono no seu día Xosé Antón Miguélez e Armando Requeixo. Gracias polo seu consentimento e intres, o seu cultural traballo podemos dalo a coñecer e desfrutalo.
- A escote.
- A poder de ....
- A pouco de ....
- A última sardiña rebenta ó burro.
- Aforrar (dicir, facer) algo.
- Agarrar o ferro polo quente.
- Aínda non saíches da casca.
- Andar (correr, patinar, traballar, ...) acentellado.
- Andar (non andar) con díxome díxome.
- Andar a escape.
- Andar coa mosca tras da orella.
- Andar coma quen pisa ovos.
- Andar con (algo, alguén) coma cos ovos.
- Andar cos pes de la.
- Andar levado do demo.
- Andar polo mundo.
- Andar xiringando.
- Apañar auga na peneira.
- Armar un batifoulo.
- As súas partes.
- Ata a morte vida forte.
- Bailar ó son que lle tocan.
- Baixar a cabeza.
- Baixar os santos do ceo.
- Barba de home tanto de canto come.
- Besta vella non entra en paso.
- Bo como o pan do coitelo.
- Bo como o pan de comer.
- Bota-lo carro diante dos bois.
- Bota-la cabeza de fora.
- Bota-las mans ós colares.
- Botar unha soneca.
- Busca-las voltas.
- Buscar cisco pros ollos.
- Buscarlle as cóxegas a un.
- Cada can lambe o seu carallo.
- Cada un fai papas da súa fariña.
- Cadrar (conforme, a man)
- Caer do burro en baixo.
- Caérselle a un a alma ós pés.
- Caeulle coma pez en bota.
- Cambiar poucas falas.
- Cambiei os ollos polo rabo.
- Comer (tomar) un pique.
- Chámalle burro ó cabalo.
- Chamar o que non hai.
- Chagar ás mans.
- Chegar e encher.
- Chéirame a chamusco.
- Cheirarlle a un.
- Chorar a fío.
- Chova que neve.
- Chover a (chuzos, bullón, cuncas, ceo aberto, Dios dar, caldeiros).
- Chover sobre mollado.
- Co arte do demo.
- Coma quen non quere a cousa.
- Como quen oe chover.
- Con máis voltas que (un muíño, a devadoira, raposo).
- Contento coma un cuco.
- Conto de orella , mala centella.
- Coñecer de vello.
- Coñecerlle a un o leite que mamou.
- Correr (andar) canto lle daban (as pernas, o coche).
- Cruzárselle os cables a un.
- Da perda, un pelo.
- Da-la cara.
- Dame pan e chámame can.
- Dar (caer) no allo.
- Dar con un (deu comigo, din contigo).
- Dar de si.
- Dar fachenda.
- Dar feito.
- Dar gloria.
- Dar na alma.
- Dar que cavilar.
- Dar que pensar.
- Dar que ver.
- Dar unha boa felpa.
- Dar xenio.
- Darlle a un o corpo que ....
- Darlle ben.
- Darlle sebo ás canelas.
- Darlles unha boa lupanda.
- Darse ben.
- Darse de couces co aguillón.
- Darse dunha mao ou perna.
- De cabo a rabo.
- De camiño.
- Déchesme na alma.
- Deitar ben.
- Deixar a cousa así.
- Deixar a?
- Deixar caer as cousas polo seu peso.
- Deixar correla auga.
- Deixar tremendo.
- Deixarse estar.
- Dereito coma un fuso.
- Descabezalo sono.
- Descansar como o rabo da vaca en agosto.
- Despertar ó can que dorme.
- Deter o camiño.
- Deuse en virala folla.
- Día por día, mes por mes.
- Dios nos aparte ....
- Durmirse nas pallas.
- E coa mesma.
- E peor o remedio cá enfermidade.
- E seica viches o lobo.
- É un Xan.
- En lei dereita.
- En todas partes hai que ver.
- En todas partes erguen e baixan.
- En todas partes hai cans descalzos.
- Enchelo ollo.
- Encherlle a un os fociños.
- Engurralas (baixalas) orellas.
- Entrar (non entrar) polo ollo dereito.
- Entrar por unha orella e saír pola outra.
- Erguer (ou non erguer) a cabeza.
- Esa pera rabo leva.
- Ese é o que lle pon o rabo as cereixas.
- Espavorirse (coller pavoria).
- Estar a velas vir.
- Estar a ....
- Estar aviado.
- Estar botando as mantas no hospital.
- Estar coma un buxo.
- Estar coma tres nun zapato.
- Estar de prestado.
- Estar de xenio.
- Estar emburrado.
- Estar entre cirios e auga bendita.
- Estar máis lavado ca un peixe no mar.
- Estar máis cheo que.
- Estar na verza.
- Estar na horta e non velas verzas.
- Estar na parra e non velas uvas.
- Estar no cravo duro.
- Estar no talego.
- Estar ó caer.
- Estar pasado.
- Estar pra gastar unhas mangas novas.
- Estamos?
- Eu non ando con díxome díxome nin pataqueiradas.
- Face-la pascua.
- Face-la vista gorda.
- Facela boa.
- Facer burla ou risa de un.
- Facer algo (comer, beber) de moca.
- Facer algo en quente.
- Facer algo do pé pra mao.
- Facer andar.
- Facer bo de alguén.
- Facer caso de alguén.
- Facer da boca cu!
- Facer de maneira.
- Facer mundos e marolas.
- Facer pola vida.
- Facer o caldo gordo.
- Facer unha morte.
- Facer as once.
- Facerse cruces.
- Facerse de rogar.
- Facerse o tolo.
- Falar a boca chea.
- Falar sen cancelas.
- Falso coma pola de figueira.
- Festa de moitos estalos.
- Fresco como unha leituga.
- Fulano non é a xema do ovo.
- Fulano ten lingua coma vaca rabo.
- Gardar lei a alguén.
- Gardarse de alguén.
- Gastar sombreiro.
- Gastar pólvora fina con gorrións.
- Haber as do demo.
- Haber razón (hai razón a ...).
- Hai roupa tendida.
- Ir (ou non) no meu carro a misa.
- Ir (vir, facer algo) nun santiamén.
- Ir a (máis, menos, mellor, peor).
- Ir catar.
- Ir dar a.
- Ir en tempo.
- Ir ida por volta.
- Ir para a (choupana, choupela).
- Irse o servido polo comido.
- Irse ó tacho.
- Írselle a un o santo ó ceo.
- Lavarlle a un os cascos.
- Levar algo ó subarco.
- Levar dous palmos de siso.
- Levarse como o pan e o leite (ben).
- Levarse como a cabra e o coitelo (mal).
- Limpo como a patena.
- Logo se lle sobe o galo ó poxigo.
- Lograrse (malograrse).
- Lucirlle o pelo a un.
- Lume de corozos.
- Lume de pallas.
- Madia leva.
- Maiormente.
- Máis contento que un cuco.
- Máis negro que as ás do corvo.
- Máis queixumeiro ca unha pita.
- Máis raro que os bispos.
- Malo será.
- Maldito un quero.
- Manda chover na Habana.
-Manda truco (carallo).
- Mandar todo o carallo.
- Mandar todo a paseo.
- Mandar todo a rodar.
- Mandarse moito.
- Marchar a escape.
- Medir o lombo.
- Medirlle as costas a un.
- Medo (tomar medo) fogal.
- Mete-lo zoco.
- Mete-los cans na bouza.
- Meter a culler.
- Meter o fociño.
- Meter o rabo entre as pernas.
- Meter polos ollos.
- Meterse (crego, soldado, ...).
- Meu dito, meu feito.
- Moitas pingas fan un rego.
- Molla-la palabra.
- Morra o conto.
- Moscou.
- Nacer de pé.
- Nin que me vise unha fada.
- Non dar boa espiña.
- Non dar palabra pequena nin grande.
- Non dar unha fala.
- Non dicir nin arre nin xo.
- Non entender nin papa.
- Non espantes a quen está durmindo.
- Non estar pra sécolas.
- Non gocei (probei) un alimento.
- Non hai can que o roia.
- Non hai quen (lle, me) tusa.
- Non hai unha sen dúas.
- Non pedir pan para o camiño.
- Non brilla o sol como un quere.
- Non ser ben.
- Non ter.
- Non ter ganas de danza.
- Non ter paraxe.
- Nunca deus me deu ....
- O choqueleo das pitas.
- O falar non ten cancelas
- O que ardeu, queimouse.
- O que manda non roga.
- Onde hai letras calan barbas.
- Onde hai patrón non manda mariñeiro.
- Onde te-los ovos , te-los ollos.
- Os máis deles.
- Outra vaca no ... (millo, maiz da Chousa).
- Pagar co lombo.
- Para ser ben.
- Pasa-la man polo lombo.
- Pasar algo pola man.
- Pagar con un ....
- Pagar o sono.
- Pensar en xalundes.
- Pensando nos biosbardos.
- Pensar en cousas de lonxe.
- Peor que a fouce do demo.
- Perder a chaveta.
- Perder de ter.
- Perder de non ter.
- Petarlle ben.
- Pintar ben.
- Poñer a amolecer.
- Poñer a andar a un.
- Poñer a chaqueta o sol.
- Poñer a man no lume.
- Poñer a pan pedir.
- Poñer cara de ... (pau, ferreiro, cocho...).
- Poñer medo.
- Poñer peito.
- Poñer os beizos doces, labios doces.
- Poñerse como a lama; como un pito. Non nos quedou fío enxoito.
- Poñerse mal.
- Poñerse mol.
- Poñerse teixo.
- Por onde vai a ola que vaia a tapadeira.
- Por riba de burro, albarda.
- Por riba de burro, mallado.
- Por riba de caldo, sopas.
- Por riba de mel, filloas.
- Por últimas.
- Por un díxome díxome.
- Por un sácame unhas pallas.
- Por unha picallada.
- Pouco máis da.
- Pre ben ser.
- Préstalle (a un, a alguén) ben algo.
- Prometer montes e moreas.
- Que máis ten.
- Que queiras que non queiras.
- Que tal e que tumba, que tumba e que revira.
- Quedaches a velas vir.
- Quedarse no seo da manta.
- Quedarse por portas.
- Quedarse sen fala.
- Quedei atada.
- Quere pillar o ceo cós pés e non lle chega coas mans.
- Querer polos vivires.
- Querer un conto.
- Quitar a auga clara.
- Rápido como matar o lume.
- Rápido como un lóstrego.
- Rápido como unha centella.
- Reinar (mal ou ben) a un.
- Rilar no dente.
- Sabe o demo.
- Saber de ....
- Saio dun souto e métome noutro.
- Sair a pascua un venres.
- Sair as contas furadas.
- Sair máis cara a salsa co peixe.
- Sair o can cadela.
- Sair o ovo goro.
- Sair o tiro pola culata.
- Sair a (nai, pai, avó, avoa).
- Sair coa (miña, túa, súa).
- Saíu o can cadela.
- Se Deus lle mandara unha do revés.
- Se Deus o recollera.
- Se non é por fas, é por nefas.
- Se ... outro sol lle alumara.
- Sexa que xa.
- Sempre ten o as para matar o tres. (non saber perder).
- Sen xeito nin maña.
- Ser (ou non) da mesma corda.
- Ser (ou non) trigo limpo.
- Ser a nai do año.
- Ser ben.
- Ser como a mula do arrieiro.
- Ser de coidado.
- Ser doado.
- Ser feito á antiga.
- Ser moi cuco.
- Ser por demais.
- Ser un bo paxaro.
- Ser un bo peixe.
- Ser un boi de Belen.
- Ser un chispillas.
- Ser un pousafoles.
- Ser un zumezugas.
- Ser dunha camada.
- Suar a regos.
- Tanto ten.
- Tardábame como o pan pra boca.
- Tarde piaches.
- Ter a alguén baixo a pestana.
- Ter a mosca tras da orella.
- Ter algo da man.
- Ter algo no papo.
- Ter bo lombo.
- Ter cara de leite callado.
- Ter fumes.
- Ter madeira de ... (santo, ladrón, ...).
- Ter moitas caras.
- Ter o camiño.
- Ter o formigo no cu.
- Ter o leite nos beizos.
- Ter os pes como o remol.
- Ter, ou non, padriño.
- Ter un pe na terra e outro no estribo.
- Ter vara alta.
- Terlle olleira a alguén.
- Terse nas súas.
- Tirarlle da chaqueta.
- Tirarlle a un da lingua.
- Tocar madeira.
- Tocarlle a un o sacho, nabo, carallo, ...
- Toda a terra é pais.
- Todo lle sal feito.
- Tomalas como veñen.
- Tomar medo.
- Traballar pro inglés.
- Traer a mal traer.
- Tras do mel veñen os aguillóns.
- Tratar a baquetazos.
- Tratar en ... (comerciante de ...).
- Unhas lle veñen e outras lle van.
- Untala badana.
- Vai coma un toiniñé.
- Vaiche boa.
- Vámonos ver na pel da burra.
- Vas levar.
- Ven xente a peito.
- Ver algo da maneiro.
- Verlle as orellas o lobo.
- Veu Dios a vela.
- Vir, ou non, a conto.
- Virlle ó pelo.
- Virse a un.
- Virse algo ó acordo.
- Xa non daba nin a pé nin a perna.
- Xan da guedella moito madruga e tarde aparella.
- Xogar a falsa.
- ¡Chéirame a chamusco!
- ¿Estamos?
- ¡Leria, leria!
- ¡Non que logo! (¡xaora!).
- ¿Que se lle da a eles dos pobres galegos?
Chuvia con sol, non molla ao pastor.
Entre novo e vello, fame de demo.
Quen en Marzo non pode a sua viña, perde a vendima.
Pau de cegó, pau de demo.
Non hai pior cuña que a do mesmo pau.
Se o fillo do malo é boo, ven o neto e saile ao abó.
De pequeno verás que boi terás.
Bo día,
ResponderEliminarEscribímoslle desde o Instituto da Lingua Galega da Universidade de Santiago de Compostela porque nos gustaría falar con vostede sobre este vocabulario que publicou. Se nos puidese escribir a ilgsec@gmail.com, agradecémosllo.
Un saúdo